Czyli jeszcze trochę o historii badań. Wcześniej wspomniałem, że już podczas pierwszych badań sondażowych z roku 2006 pojawiła się poważna wątpliwość, czy znalezione stanowisko archeologiczne można utożsamiać z wsią miejską wymienianą w akcie lokacyjnym Olsztyna z roku 1353.
Fragment aktu lokacyjnego Olsztyna, Codex Diplomaticus Warmiensis, II, II, nr 202.
O tych pierwszych badaniach stanowiska niewiele się już mówi, chciałbym więc nieco odświeżyć te informacje tym bardziej, że artykuł Mirosława J. Hoffmanna i Arkadiusza Koperkiewicza z ACTA ARCHAEOLOGICA POMORANICA III publikującej materiały z XVI SESJI POMORZOZNAWCZEJ (Szczecin 22–24 listopada 2007 r., publikacja ukazała się w 2009 roku, a więc równo 10 lat temu) nie jest chyba dostępny w sieci. Pozwolą Państwo, że przywołam jego główne wątki; da nam to wgląd w początki procesu badawczego który doprowadził nas do kampanii 2019.
DZIWNA NIEOBECNOŚĆ PRUSÓW
WE WCZESNOŚREDNIOWIECZNYM KRAJOBRAZIE OLSZTYNA
Autorzy opracowania wskazują już na początku, że wśród 104 wówczas znanych i zaewidencjonowanych w obrębie granic miasta stanowisk archeologicznych nie było żadnego związanego z wczesnośredniowiecznym osadnictwem pruskim, chociaż stanowiska osadnicze (np. takie jak osiedle na wzgórzu Hermenau) zostały rozpoznane. Zdaniem Autorów brak znalezisk tego rodzaju potwierdza tezę, że Olsztyn założono na surowym korzeniu. Stosunkowo późno mamy również poświadczone w okolicach miasta osadnictwo z czasu władztwa krzyżackiego, bo dopiero w latach 30-tych XIV wieku. Niemniej analizy przeprowadzone przez Grzegorza Białuńskiego [zob. jego artykuł: „Źródła pisane do osadnictwa wczesnośredniowiecznego (okres wikiński) okolic Olsztyna – poszukiwanie zaginionej wsi Sędyty. Studium osadnictwa wczesnośredniowiecznego Olsztyna” – opublikowany w Raporcie: „Zanim powstało miasto” (Olsztyn 2015)] wskazują na całkiem spore występowanie wcześniejszego osadnictwa pruskiego Białuński zidentyfikował w okolicach Olsztyna 16 pruskich lauksów). Nie znamy jednak żadnego takiego pruskiego pola osadniczego (poza Sędytami) z terenu samego miasta.
Osadnictwo pruskie w okolicach Olsztyna u progu średniowiecza. Mapa z artykułu G. Białuńskiego, Pruskie związki terytorialno-osadnicze w dorzeczu środkowej Łyny w XIII wieku, KMW 2004, nr 1, s. 3-17.
„Sędyty” to nie Sundythen
Ważnym wnioskiem płynącym z analizy przedstawionego przez Autorów artykułu sprawozdania z badań, na który chciałbym zwrócić dzisiaj uwagę, jest brak w materiale ceramiki średniowiecznej; brak też materiału późnośredniowiecznego i nowożytnego, co świadczy wyraźnie o tym, że badany przez nas kompleks osadniczy nie jest historyczną wsią „Sundythen” – wzmiankowaną w akcie lokacyjnym miasta.
Plan olsztyńskiego Lasu Miejskiego z ok. 1906 r. Naniesiono na nim ścieżki tras spacerowych oraz nazwy wzgórz, punktów widokowych i orientacyjnych, miejsc odpoczynku odraz mostów.
Fakt że posługujemy się tą nazwą na określenie naszego stanowiska i całej ekspedycji archeologicznej ma charakter czysto umowny. Nie wiemy bowiem czy osada u stóp Zaklętego Zamku w okresie jej funkcjonowania miała jakąkolwiek (a jeśli to jaką?) nazwę.
O poszukiwaniu średniowiecznych Sędyt kiedyś może mi się jeszcze uda napisać. Tymczasem załączam parę zdjęć z owych pierwszych, historycznych badań 2006 roku.
Fragmenty ceramiki z domniemanej lokalizacji średniowiecznej wsi Sundythen.
Prusowie ze wsi Sundythen 